Дениева Лалита
Нохчийн Республикин Мехк-Дас Кадыров Ахьмад-Хьаьжин Рамзана карара 2023-гIа шо Нохчийн меттан шо кхайкхорна тIе а хьажийна, Нохчийн Республикин кIоштийн дешаран урхаллаша дIахьош мероприятеш йу массо а школашкахь.
Къоман Iадаташ а, культура а кхиорехь, цуьнан башхалла ларйарехь коьрта меттиг дIалоцу матто. Ненан мотт хааро дуьненах болу кхетам кхио а, цунах лаьцна хаарш шордан а таро хулуьйту дешархойн. Ненан меттан хазна йезаш хиларо, нохчийн исбаьхьаллин литература йешаро шен къоман оьздангаллин, ламастийн бакъонаш йовзуьйтуш кхиабо уьш.
Нохчийн меттан шарна лерина «Бовза беза нохчийн мотт» цIе йолу викторина дIайаьхьира Хьалха-Мартан кIоштан модельни библиотекин йешархойшна йукъахь. Викторина вовшахтохархоша билгалдаьккхира, нохчийн халкъо муьлхха халонаш тIехIиттича а, шайн ненан мотт ларбина, аьлла. Цунна тоьшалла дара, викторинехь дакъалоцучу берашна шайн ненан мотт дика хаар. Йукъараллехь къамел деш, дукха хьолахь оьрсийн дешнех пайдаоьцу кегийрхоша, амма викторинехь хаьттина муьлхха а дош девзаш дара царна. Оцу дикачу жамIаша дагна хьаам бо, вайн тIаьхьенна нохчийн мотт хаарх. Уггаре а дукха нийса жоьпаш луш, жигара дакъалаьцначарна грамоташ а, совгIаташ а делира.
Иштта рогIера даздарш дIадаьхьира Нажи-Юртан берийн, кхиазхойн техникин корматаллин туьшахь. Кхиорхошна дийцира ненан мотт хууш хила везаран коьрта башхаллех лаьцна а, гIиллакхаш а, Iадаташ а маттаца доьзна хиларх лаьцна а.
«Мотт мел беха деха къам» – олуш ду вай дайшкахь дуьйна. Иза ларбахь дуьсур ду къам, амма вай вайн ненан мотт тахана Iалаш ца бахь, вайн кхане бодане хир йу. Ненан мотт бу вайна дахар довза а, къоман оьздангалла йовза а Iамош, къоманна а, махканна а пайденна болуш, гIиллакхца, оьздангаллица къонахий кхиош берг. Вайн декхар ду ненан маттаца йукъаметтиг хилийтар, иза Iалашбар, марзбар, баржор, бовзийтар. Вайн культурин а, историн а бух бу иза. Жимачохь дуьйна кхетаман тIамарх болийта беза матте, Даймахке, шен халкъе болу безам. ТIаккха кхуьур йу вайн ирсе кхане.
Ненан мотт хаа а, бийца а беза аьлла дийцина а ца Iаш, туьшан кхиорхошка а дакъалацийтира ненан матте йолу марзо йовзуьйтуш. Бераша шайна дукхабезачу нохчйин поэтийн байташ йийшира.
Зевнечу аьзнашца ненан маттахь байташ а, иллеш а дийкира Соьлжа-ГIалин №106 йолчу школехь а. Вайна массарна дика бевзаш болчу нохчийн поэтийн Хатуев Iабдулхьамидан а, Арсанукаев Шайхин а ненан маттах лаьцна байташ йийшира 9-чу классан дешархоша. «Шовдан йистехь» хелхар а дира дешархоша. Суьйренехь дакъалоцуш хиллачу нохчийн йаздархоша а, Дешаран департаментан говзанчаша а баркалла элира школин куьйгаллина, дешархошна шайн ненан мотт цIена бийца а, цу маттахь ойла йан а Iаморна.
