Даймахках къаьстина, хадийна орам

Ненан мотт байъина, талхийна ц1ий,

Ден-ненан садууш, беш царна хуорам

Мел ваха волу хьо, хьенан дан сий?

М.Бухадиев

Даймохк, ненан мотт, да, нана, са, сий. Ма доккха маь1на долуш дешнаш ду уьш. Адамийн дерриге а дахар юкъалоцу-кх цара.

 Вовшашца доьзна дуй-те и дешнаш? Хьовсий вай, церан маь1на а достуш, оцу дешнашна юккъе з1е таса.

Даймохк – иза, уггаре а хьалха, х1окху лаьттан адамаш ду, церан вовшашца йолу оьзда юкъаметтигаш, г1иллакхаш, марзонаш, баккхийчеран хьекъал.

И дерриге а хаза г1иллакхаш х1окху лаьтта т1ехь латто, дебо вайн ницкъ кхочур бац, нагахь санна вешан мотт вай тесна битахь. Мотт д1абаларца, нохчийн къам а дер ду д1а. Вайнехан олуш цхьа кица ду-кх: «Мотт бу – къамду, мотт бац – къамдац». Ткъа къам д1адалар ц1ий талхор ду.

Цуьнца йоьзна ю х1ора адаман синъоьздангалла. Ткъа оьздангалла д1аяьлча, баккхийчаьрца ларам хир бац. Воккханиг цалоручо шен дай-наний лорур дац. Шен да а, нана а ца лоруш верг, муха ваха воллу х1окху лаьтта т1ехь, хьенан сий деш, мел ваха воллу-те?

Цунах ишттачун дахар хир дац. Нохчийн хаза, оьзда, вайн дайшкара вайга кхаьчна г1иллакхаш а ца девзаш вахалур вац цхьа а, ша нохчи хеташ верг, муххале а. Амма цхьаболу кегийнах гича, даг чу кхерам тосу.

Масийтта б1ешерашкахь диканех, вонех чекх а буьйлуш, оьздангаллин бехкамаш ларбеш схьабаьхкина болу баккхий нах ца кхета т1екхуьучу чкъуро г1иллакх цалардарх, уьш тесна дитарх.

Бехк буй церан иштта ойла кхоллаелча? Цхьа тамашийна бу-кх и цхьаболу х1инцалера кегийнах, шаьш лело дезарг цахууш, шаьш мичара схьабевлла а, мича боьлху а, шайн дай муьлш хилла а ца хууш, ворх1е да а вицвина. Ишттанаш шайна атта дахар лоьхуш бу.

Шайн хьомечу Даймахке, нохчийн халкъе, нене, дайн г1иллакхашка яхь, юьхь йолуш безам белахьара, хир бацара уьш еккъа шайн ойла еш.

Ткъа церан безам кхоллалур бара, Дала схьабелла оьзда, ховха нохчийн мотт хууш белахьара. Нохчийн г1иллакхаш довзуьйтуш берг ненан мотт ма бу. Иштта цхьаьнгга а йохалур йоцуш ондда з1е ю-кх вай лакхахь дийцинчу дешнашна юкъахь.

Сайн къамел дерзош Б.Саидовн байт яло лаьа суна. Иштта боху цо хьомечу ненан матах лаьцна:

…Хьо ца безаш волчо Шен нана лорур яц,

Ненан сий ца дечо Мехкан сий лардийр дац,

Ненан мотт цахаар Шен кхерч цаларар ду,

Кхерчан да цахилар Маьттаза вахар ду.

Нохчийн мотт вайн къоман куьзга ду. Цо 1амадо вай вешан Даймохк а, нохчийн оьзда г1иллакхаш а деза. Нохчийн къоман и хазна д1акхехьа Дала могашалла а, доьналла а лойла вайна массо а хенахь.

Х. Осмаева, нохчийн меттан а, литературин а хьехархо